Op de eerste plaats is het van belang om een aantal zaken duidelijk te maken over waterstof.
1) Wat is waterstof
Waterstof is het meest voorkomend element in het universum. Onder normale omstandigheden is het gasvormig en spreken we over waterstof gas (H2). Waterstof is ook het lichtste gas dat we kennen. Waterstof (H₂) komt op aarde bijna niet in geïsoleerde vorm voor. Je moet het uit componenten halen die waterstofelementen bevatten, bijvoorbeeld uit water (H₂O) of uit methaan (CH₄). Daarvoor bestaan allerlei productiemethoden, maar die kosten geld en energie. En bij productie uit fossiele bronnen komt er CO₂ vrij, terwijl we dat juist willen voorkomen.
2) Waterstof is geen bron van energie maar eerder een manier om energie op te slaan.
Waterstof is geen vervanging van zonnepanelen of windturbines, maar met behulp van duurzame energie kun je wel waterstof maken uit water.
3) Wat is grijze en blauwe waterstof?
Groene waterstof ook wel 'renewable hydrogen' genoemd, is waterstof die is geproduceerd met duurzame energie. De bekendste is elektrolyse waarbij water (H2O) via groene elektriciteit wordt gesplitst in waterstof (H2) en zuurstof (O2). In Nederland is een groot aantal partijen bezig te experimenten met deze elektrolysers op megawattschaal. Waterstof komt ook vrij bij het op hoge temperatuur vergassen van biomassa.
4) Waar wordt waterstof nu voor gebruikt?
Tegenwoordig is Nederland na Duitsland in Europa de grootste producent van grijze waterstof, met een geschat volume van bijna 14 miljard m³ per jaar (176 PJ/jr). Deze waterstof wordt voornamelijk geproduceerd met behulp van aardgas via SMR (Steam Methane Reforming). De vrijkomende CO₂ wordt hierbij niet afgevangen. Circa 10% van het Nederlandse aardgasverbruik wordt ingezet voor de productie van waterstof. In de (chemische) industrie wordt waterstof al vele tientallen jaren op grote schaal ingezet. De grootste hoeveelheid gebruikt de industrie als grondstof voor de productie van ureum (via ammoniak), om kunstmest van te maken. Waterstof wordt ook gebruikt bij de raffinage van aardolie om brandstoffen te ontzwavelen en zware aardoliefracties op te werken. In toenemende mate is waterstof nodig bij de productie van biobrandstoffen, zoals biomethanol. Verder wordt waterstof onder andere in Nederland al gebruikt bij de productie van verschillende soorten kunststof. En als reductiemiddel en procesgas voor oppervlaktebehandeling in de glasindustrie, de metaalindustrie en de halfgeleiderindustrie.
In onze huidige energiemix wordt ongeveer 20% geleverd in de vorm van elektriciteit en 80% in de vorm van aardgas of vloeibare fossiele brandstof (benzine, diesel). Door onze klimaatdoelstellingen gaat dit komende tijd sterk veranderen. Het aandeel elektriciteit geproduceerd door wind en zon zal sterk toenemen. Voor een aantal toepassingen zoals zwaar transport, hoge temperatuur processen in de industrie en in de luchtvaart, is er nog geen goede elektrische oplossing en blijft er behoefte aan een duurzaam gas. Hier kan waterstof een nuttige rol spelen. Daarnaast is waterstof belangrijk in de vorm van grootschalige opslag voor de momenten dat het windstil is en bewolkt.
In augustus 2021 heeft CE Delft een rapport gepubliceerd ‘Kansen voor waterstof in de Limburgse Industrie’ in opdracht van de provincie. Conclusies hieruit zijn;” Economisch is de inzet van waterstof vooral opportuun bij hoge temperaturen en na
2030. In Limburg gaat het dan met name om aluminium, glas, en steen en keramiek. Elektrificatie is gunstiger bij middelhoge- en lagetemperatuurniveaus. Resultaten zijn welonzeker, gezien de onzekerheid in de prijsparameters (aardgas, emissies, elektriciteit en
waterstof). In sommige gevallen kan biogas of groengas ook een goede optie zijn, aangenomen dat dit beschikbaar is en vrij van emissierechten. Aandachtspunten bij elektrificatie zijn de netaansluiting en bijbehorende investeringskosten, en de groeiende
fluctuaties in de elektriciteitsprijzen.”
Doordat waterstof goed op te slaan en transporteren is is er een grote kans dat er een waterstofmarkt ontstaat. Duurzaam opgewekte energie op momenten dat de vraag minder is zou omgezet kunnen worden in waterstof of zelfs waterstof produceren op plekken waar het volgelopen net de productie van zon en windstroom het niet aan kan. Dit biedt op langere termijn ook kansen bij opwek van duurzame energie in Venray.
Arjen van Wijngaarden, beleidsmedewerker energietransitie.